Bản đồ các địa điểm quảng bá món đặc sản “chim to dần”, chim hoang dã, chim trời, … dưới đây do PanNature thu thập từ nguồn dữ liệu công khai trên Google Maps. Từ nguồn dữ liệu công cộng này, chúng ta có thể hình dung được mức độ phổ biến cũng như nhu cầu sử dụng các loài chim hoang dã ở các địa phương trên cả nước.
Trong tổng số 164 địa điểm thu thập được, miền Bắc có 129 điểm, miền Trung 24 điểm, và miền Nam 11 điểm. Hà Nội (50), Hà Nam (15) và Bắc Ninh (14) là những nơi có mật độ các nhà hàng, quán nhậu chim trời nhiều nhất. Số liệu ở các khu vực khác có thể chưa phản ánh hết thực tế do hạn chế về dữ liệu địa điểm công khai.
Dữ liệu cập nhật đến 7/4/2021. Chúng tôi sẽ tiếp tục cập nhật dữ liệu lên bản đồ này để phản ánh đầy đủ hơn về tình trạng tiêu thụ các loài chim hoang dã ở Việt Nam. Các bạn có thể giúp gửi thông tin cho chúng tôi để bổ sung thêm các địa điểm.
Với 63 vùng chim quan trọng toàn cầu và 7 vùng chim đặc hữu, Việt Nam được xác định là một trong những khu vực quan trọng bậc nhất trong mạng lưới các tuyến đường bay chim di cư và các loài chim đặc hữu. Các Vườn Quốc gia Xuân Thủy (tỉnh Nam Định), Tràm Chim (tỉnh Đồng Tháp), Mũi Cà Mau (tỉnh Cà Mau)… có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các loài chim hoang dã, di cư. Trong số 49 loài chim đặc hữu của khu vực Đông Dương, Việt Nam chiếm 33 loài, trong đó 10 loài chỉ có ở Việt Nam1.
Trong xu hướng suy giảm đa dạng sinh học toàn cầu, các loài chim Việt Nam đang phải đối mặt với nguy cơ suy giảm số lượng, thậm chí nhiều loài đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Việt Nam có 918 loài chim thuộc 24 bộ và 101 họ2, trong đó có 109 loài cần quan tâm bảo tồn, 11 loài cực kỳ nguy cấp, 19 loài nguy cấp, 28 loài sắp nguy cấp và 50 loài sắp bị đe dọa.
Bên cạnh các nguyên nhân mất môi trường sống do con người chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đốt rừng làm nương rẫy, khai thác tài nguyên quá mức, ô nhiễm môi trường, v.v. một vấn nạn nổi cộm, nhức nhối diễn ra trong nhiều năm qua là việc săn bắt, tiêu thụ các loài chim hoang dã, di cư tại nhiều địa phương. Điển hình như các vi phạm xảy ra tại chợ chim Thạnh Hóa (Long An3) hay Cát Bà (Hải Phòng4). Theo phản ánh của báo chí, các cơ sở giết mổ, nhà hàng có thực đơn chim hoang dã hiện diện tại Hà Nội, Bắc Ninh, Hà Nam, Vĩnh Phúc, Nghệ An, Hà Tĩnh5. Theo kết quả khảo sát trực tuyến người dân tại Việt Nam do Công ty tư vấn chiến lược và điều tra thị trường GlobeScan và Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) thực hiện trong tháng 3/2020 với 5.000 người được lựa chọn ngẫu nhiên, có đến 15% trong số đó đã mua hoặc biết ai mua động vật hoang dã, trong đó chim sống chiếm 48%.
Với độ phủ của Internet ngày càng rộng rãi, các gian hàng buôn bán chim trời và các loài động vật hoang dã cũng hoạt động nhộn nhịp và có phần ít bị kiểm soát hơn chợ trời, nhà hàng. Người bán công khai sản phẩm từ tươi sống đến thành phẩm, thậm chí là cả video quá trình săn bắt hoặc giết mổ, trên Facebook, Youtube, Zalo và các nền tảng khác.
Các quy định pháp luật hiện hành về bảo tồn đa dạng sinh học và các giống loài động thực vật hoang dã, cụ thể như Luật Đa dạng sinh học; Luật Lâm nghiệp; Bộ Luật Hình sự; Nghị định số 64/2019/NĐ-CP; Thông tư số 04/2017/TT-BNNPTNT là cơ sở để bảo vệ các loài chim trời. Nhiều loài chim hoang dã, di cư đã được đưa vào Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ để quản lý, bảo vệ theo quy định của pháp luật như loài Sếu đầu đỏ, Cò mỏ thìa, Rẽ mỏ thìa… Tuy nhiên, các cơ quan chức năng cho rằng việc phát hiện, xử lý vi phạm về chim hoang dã vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Một trong những nguyên nhân chính được cho là do công tác phối hợp giữa các lực lượng nhằm phát hiện, truy bắt, xử lý các đối tượng vi phạm chưa chặt chẽ, thiếu kịp thời.
THAM KHẢO
(1) ThienNhien.Net, 2021. https://www.thiennhien.net/2021/04/02/bao-ton-cac-loai-chim-hoang-da-di-cu-tai-viet-nam/
(2) Lê Mạnh Hùng và ccs, 2020. Các loài chim Việt Nam – Birds of Vietnam, Nhã Nam & Nxb Thế giới, Hà Nội, Việt Nam.
(3) VietnamPlus, 2020. https://www.vietnamplus.vn/dac-vu-xoa-so-dia-nguc-chim-troi-cuoc-chien-khong-khoan-nhuong/628729.vnp
(4) VietnamPlus, 2020. https://www.vietnamplus.vn/thu-tuong-yeu-cau-kiem-tra-xu-ly-nan-bay-bat-chim-troi-o-cat-ba/681480.vnp
(5) Dân Việt, 2020. https://danviet.vn/cuc-kiem-lam-chi-dao-nong-sau-loat-bai-dot-kich-cac-tong-kho-hanh-quyet-chim-troi-cua-dan-viet-20201225220945551.htm