Hành trình 03 năm thực hiện Dự án Tăng cường tiếng nói và năng lực của nhóm nông dân người dân tộc dễ bị tổn thương đối với biến đổi khí hậu ở Tây Bắc Việt Nam (VOF) triển khai tại hai tỉnh Sơn La và Lai Châu đã khép lại với Hội nghị Tổng kết Dự án diễn ra vào ngày 20/09/2022, tại Mộc Châu, Sơn La.
Mục đích của Hội nghị là nhằm: (1) Chia sẻ, đánh giá các kết quả thực hiện dự án VOF 2019-2022; (2) Rút ra những bài học kinh nghiệm cho xây dựng và nhân rộng mô hình Làng nông nghiệp ứng phó với BĐKH ở Tây Bắc; và (3) Thảo luận các đề xuất hợp tác thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững ở Tây Bắc trong thời gian tiếp theo.
Hội nghị có sự tham gia của hơn 60 đại biểu đại diện các cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan như Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Sơn La, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Phòng Tài nguyên và Môi trường các huyện, đại diện nhà tài trợ, các đơn vị thực hiện dự án, Ban quản lý dự án Hội nông dân hai tỉnh Lai Châu và Sơn La, thúc đẩy viên và đại diện các nhóm nông dân nòng cốt.
Trọng tâm của Dự án là thử nghiệm xây dựng mô hình Làng nông nghiệp ứng phó với biến đổi khí hậu ở tại 6 thôn bản của 6 huyện thuộc 2 tỉnh Sơn La và Lai Châu. Mô hình Làng nông nghiệp ứng phó với BĐKH áp dụng cách tiếp cận lấy người nông dân làm trung tâm và thúc đẩy cộng đồng một cách tổng thể gồm nâng cao nhận thức và năng lực ứng phó với BĐKH của cộng đồng, tăng cường vai trò của nông dân trong lập kế hoạch và quy hoạch sản xuất nông nghiệp, tiếp cận thị trường nông sản thân thiện với môi trường và đảm bảo các cơ hội bình đẳng cho người dân tộc thiểu số.
Ông Nguyễn Đức Tố Lưu, Điều phối viên dự án – Trưởng Phòng Quản trị Tài nguyên, PanNature cho rằng: “Làng nông nghiệp ứng phó là mô hình nhằm tập hợp và phát huy năng lực tập thể của cộng đồng người nông dân trước những thách thức của thời tiết khí hậu, của yêu cầu thị trường và của các chủ trương chính sách trong nông nghiệp và phát triển nông thôn. Sự hợp lực của người nông dân cùng với cách tiếp cận linh hoạt, tổng hợp làm nên sức mạnh của mô hình này. Mô hình làng nông nghiệp lấy người nông dân làm trung tâm đáng được nhân rộng và lan tỏa tới nhiều địa phương và nhiều lĩnh vực hơn nữa.”
Chia sẻ về kết quả Dự án tại Sơn La, ông Cầm Văn Minh, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Sơn La, cho hay: Dự án đã góp phần tăng cường vai trò của người dân trong xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của địa phương (chuyển đổi diện tích cây nông nghiệp ngắn ngày không hiệu quả trên đất dốc sang trồng cây ăn quả theo mô hình nông lâm kết hợp; đề xuất lồng ghép vấn đề định hướng sản xuất cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGap vào kế hoạch của bản, xã). Các hoạt động của dự án cũng từng bước tác động làm thay đổi nhận thức của người dân về ý thức bảo vệ môi trường trong sản xuất, chăn nuôi và nắm được các kiến thức về trồng cây ăn quả theo mô hình nông lâm kết hợp; nuôi bò thịt và bò đực giống; ủ thức ăn cho gia súc; ủ phân từ phân thải chăn nuôi và phế phẩm nông nghiệp. Dự án cũng phổ biến được kỹ thuật canh tác lúa cải tiến SRI, hỗ trợ người dân tiếp thị, đưa các sản phẩm nghiệp ra thị trường.”
Ông Mùa A Trừ, Chủ tịch Hội nông dân tỉnh Lai Châu chia sẻ kết quả Dự án tại Lai Châu: “Các hoạt động của dự án đã từng bước tác động làm thay đổi nhận thức của bà con (đặc biệt là các thành viên của nhóm nông dân thích ứng) về ý thức bảo vệ môi trường, về thói quen lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật. Phổ biến được phương pháp ủ phân hữu cơ từ phụ phẩm nông nghiệp, tránh hiện tượng đốt rơm rạ tại đồng ruộng gây ô nhiễm môi trường. Phổ biến được kỹ thuật canh tác lúa cải tiến SRI tại xã Bản Lang từ 30ha lên 150ha đồng thời xây dựng thương hiệu OCCOP 3 sao; các tiêu chí sản xuất chè theo tiêu chuẩn châu Âu, hỗ trợ người dân thành thị, đưa các sản phẩm nông nghiệp ra thị trường.”
“Mấy năm trước, một sào hết hẳn 5 cân giống mà thu hoạch về không được nhiều mà lại tốn công cấy. Giờ cấy theo phương pháp mới, chỉ mất 3 cân giống là được một sào (1.000m2). Thế là vừa ít mất giống, lại ít mất công. Chủ yếu là cấy được nhanh hơn. Như ruộng nhà tôi trước đây, 29, 30 người cấy một ngày không xong. Ba năm nay cấy theo phương pháp SRI này là tôi chỉ cần 10 người cấy trong một buổi. Mình cấy thưa thì làm cỏ cũng dễ, cây lúa cũng đẹp, bông to, hạt to và năng suất hơn. Nói chung là từ khi tham gia mô hình, bà con được nhiều cái lợi. Ruộng lúa phát triển, bà con cũng đủ ăn, hàng năm không phải đói nữa, lại lợi cho cả bản vì không ô nhiễm môi trường” – Ông Vàng Văn Chẻo, trưởng nhóm Nông dân ứng phó BĐKH tại bản Hợp 1 (xã Bản Lang, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu) chia sẻ tại Hội thảo.
Với người dân tại Hợp 1, lúa nếp tan là loại cây có nhiều tiềm năng về thị trường do đây là một trong những đặc sản nông nghiệp của vùng Phong Thổ. Song phương pháp canh tác truyền thống tại đây chưa thực sự tối ưu, lại phải chịu ảnh hưởng từ các hiện tượng khí hậu cực đoan và cũng đồng thời gây ra phát thải khí nhà kính. Chỉ sau hơn một năm học tập để chuyển đổi sang kỹ thuật SRI, từ 5 ha đầu tiên, các nông dân trong Nhóm không chỉ thu về năng suất cao, chất lượng hạt tốt mà còn làm giảm đáng kể các tác động tiêu cực tới môi trường. Kết quả khả quan từ mô hình của Nhóm đã thu hút nhiều nông dân khác trong bản cùng tham gia, nâng tổng diện tích lúa nếp tan áp dụng phương pháp mới lên 30 ha và số lượng thành viên Nhóm lên 38 hộ gia đình từ năm 2021. Nhóm cũng thành công ký kết hợp tác cùng Công ty TNHH MTV Giống Vật tư Nông nghiệp Tây Bắc để thúc đẩy sản phẩm tiếp cận thị trường.
Ông Soren Thorndal Jogensen – Chủ tịch Tổ chức Phát triển Nông nghiệp Đan Mạch Châu Á (ADDA) nhận định: “Dự án đã hoàn thành tốt các mục tiêu đặt ra. Với các hoạt động tập huấn và kết nối đã triển khai, Dự án không chỉ giúp thay đổi nhận thức về môi trường mà còn góp phần gia tăng thu nhập cho người dân. Hy vọng các nhóm nông dân có thể duy trì những thành tích đã đạt được, các mô hình của dự án sẽ tiếp tục được triển khai, nhân rộng.”
