Theo Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và PTNT) nhiều năm qua, Nhà nước khuyến khích các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thuộc các thành phần kinh tế đầu tư trồng rừng. Những năm gần đây, diện tích rừng trồng do các hộ gia đình thực hiện tăng nhiều nhất so với các chủ rừng khác kể cả chủ rừng nhà nước.
“Năm 2021, tổng nguồn vốn đầu tư cho trồng cây, trồng mới rừng trên 3.000 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn huy động được từ xã hội hóa hơn 1.583 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 52% tổng vốn trồng rừng và cây xanh. Năm 2022, vốn huy động đầu tư cho trồng rừng và cây xanh khoảng 3.520 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn huy động được từ xã hội hóa đạt 1.688 tỷ đồng, chiếm 48%”, Cục Lâm nghiệp thông tin.
Một số tổ chức, doanh nghiệp có nhiều cách làm hay, mô hình sáng tạo, như: Trường Marie Curie. Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên GAIA đã kêu gọi và tiếp nhận nguồn tiền đóng góp từ các doanh nghiệp, cá nhân trong nước để trồng, chăm sóc rừng tại các Vườn Quốc gia, Khu Bảo tồn thiên nhiên.
Kết quả năm 2022, GAIA đã tổ chức trồng được trên 125ha rừng, tương đương 228 ngàn cây xanh. Ngân hàng Agribank tổ chức chương trình trồng cây xanh với chủ đề “Agribank vì tương lai xanh – Thêm cây thêm sự sống” ở một số địa phương. Chương trình “Một triệu cây xanh cho Việt Nam” của Công ty Cổ phần sữa Việt Nam; “Chung tay xanh hóa học đường” của Công ty Toyota Việt Nam; “Hành động vì một Việt Nam xanh” của Công ty TNHH Unilever Việt Nam; “Sống khỏe góp xanh cùng Panasonic” của Công ty TNHH Panasonic Việt Nam,… và rất nhiều tổ chức, cá nhân khác có các hoạt động tích cực, ý nghĩa nhằm bảo vệ, phát triển rừng và trồng cây xanh trên khắp mọi miền của tổ quốc.
TS. Ngô Văn Hồng – Trung tâm Nghiên cứu Quản trị Tài nguyên vùng cao (CEGORN) nêu lên bài học từ dự án phục hồi rừng Sông Gianh và sông Thạch Hãn. Dự án “Trồng và Phục hồi Rừng đầu nguồn Sông Gianh” của Công ty TNHH Xã hội Trồng và Phục hồi rừng Việt Nam (VARS), hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, vận động các nguồn lực xã hội và cộng đồng trồng và khôi phục rừng tự nhiên với thông điệp “Góp 1 cây để có rừng”.
VARS kêu gọi đóng góp mỗi cây rừng trị giá 50.000 đồng. Đến ngày 15/6/2023 đã có 1924 lượt đóng góp với số tiền trên 14 tỷ đồng. Thông qua khoản ngân sách huy động,VARS hỗ trợ cây giống, kỹ thuật, phân bón và một phần chi phí tiền công chăm sóc năm đầu và hai năm tiếp theo trên diện tích hỗ trợ.
Ông Trịnh Lê Nguyên, Giám đốc Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature) nhận định, nguồn lực xã hội được hình thành rất đa dạng trong xã hội hiện nay có thể đến từ nguồn quỹ quốc tế và trong nước. Thông qua các sáng kiến quốc tế, các nguồn quỹ sáng kiến carbon, quỹ sáng kiến xanh, hoặc các nguồn vốn viện trợ phát triển hoặc nguồn lực ODA các phong trào phục hồi rừng trong nước có thể tìm kiếm nguồn lực từ các quỹ tài trợ này.
Ông Nguyên cho rằng nguồn lực xã hội hoá cho hoạt động trồng rừng hiện nay rất lớn, song chưa đủ hành lang pháp lý cho các đơn vị thực hiện chức năng vận động để trồng và phục hồi rừng.
Nhằm tạo thuận lợi cho thu hút nguồn lực xã hội hóa cho trồng rừng, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu, ông Nguyễn Văn Phấn, Giám đốc Trung tâm Giáo dục và thông tin môi trường (Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam – VUSTA) kiến nghị Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, luật pháp liên quan đến hoạt động Xã hội hóa nguồn lực cho bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, trồng rừng, bảo tồn đa dạng sinh học, đảm bảo đồng bộ, công khai, minh bạch.
Theo ông Phấn, Chính phủ cần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho địa phương trong việc chỉ đạo, tuyên truyền, vận động xã hội hóa; làm rõ quyền, lợi ích và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp tham gia xã hội hóa.
Nhà nước, các cơ quan có thẩm quyền cần ban hành kịp thời các quy định về sử dụng nguồn lực xã hội hóa; thống nhất cách hiểu, cách làm, cách huy động, tránh mỗi người hiểu một kiểu dẫn đến làm sai, lợi dụng Xã hội hóa để tham ô, lãng phí, tham nhũng vi phạm pháp luật. Cần có chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp đầu tư nguồn lực xã hội hóa lớn trong các lĩnh vực này, như miễn giảm một số loại thuế, phí…
