Phát hiện đầu tiên về loài Chân chim pà cò (Schefflera pacoensis) trong năm 1971 của nhà thực vật học nổi tiếng người Nga, GS. Grushvisky đã đưa địa danh Hang Kia – Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình đến với giới nghiên cứu sinh vật học. Sự giàu có về đa dạng sinh học của vùng núi đá vôi này đến nay vẫn tiềm ẩn rất nhiều giá trị. Nhưng hoạt động khai thác bất hợp lý của con người dường như đang đặt ra những thách thức cản trở con đường phát triển bền vững của vùng đất đầy tiềm năng này.

Khu BTTN Hang Kia – Pà Cò nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Hòa Bình trên địa phận 6 xã: Pà Cò, Hang Kia, Tân Sơn, Bao La, Cun Pheo và Piềng Vế, với tổng diện tích 5.258 ha, trên độ cao từ 800 đến 1500m. Nằm trên khu vực núi đá vôi điển hình, có tính đa dạng sinh học cao, từ những năm 1986, Hang Kia – Pà Cò đã được quy hoạch thành rừng đặc dụng và đến năm 1997 được chuyển đổi thành Khu Bảo tồn thiên nhiên (BTTN). Từ đó đến nay, đã có không ít những đợt điều tra nghiên cứu về đa dạng sinh học và những dự án phát triển kinh tế cộng đồng được thiết kế trong Khu BTTN. Tuy các nghiên cứu còn chưa đầy đủ và bao quát, nhưng hầu hết các báo cáo đều ghi nhận Hang Kia – Pà Cò là một trong những điểm còn lưu giữ được nhiều loài động thực vật quý hiếm.

Dẻ tùng sọc trắng (Amentotaxus argotaenia). Loài cây thuốc, quí hiếm (mức độ Sẽ nguy cấp trong IUCN Red List).

Kết quả điều tra và thống kê hệ thực vật Hang Kia – Pà Cò của ThS. Phùng Văn Phê, Giảng viên Khoa Lâm học (Trường Đại học Lâm nghiệp) được thực hiện năm 2009 cho thấy tổng số loài thực vật ở Khu BTTN Hang Kia – Pà Cò lên đến 877 loài, thuộc 498 chi của 153 họ, 6 ngành thực vật. Trong đó bao gồm 35 loài thực vật bị đe dọa theo Sách Đỏ Việt Nam (2007), 16 loài được ghi trong Nghị định 32/2006/NĐ-CP, 11 loài được xếp trong Danh lục đỏ thế giới IUCN. Điển hình là các loài loài cây lá kim quí hiếm như Thông Pà Cò (Pinus kwangtungensis), Thông đỏ (Taxus chinensis), Pơ mu (Fokienia hodginsii), Dẻ tùng (Amentotaxus argotaenia), Thông tre (Podocarpus spp) và các loài cây gỗ có giá trị như Trai lý (Garcinia fagraeoides), Nghiến (Excentrodendron tonkinense).

Không chỉ đa dạng về số lượng loài, hệ thực vật của Khu BTTN Hang Kia – Pà Cò còn đa dạng về công dụng, đáng chú ý trong số này là nhóm thực vật làm thuốc. Hang Kia – Pà Cò vốn được xem là vùng dược liệu quan trọng của tỉnh Hòa Bình. Trong đợt khảo sát tháng 8 năm 2010, nhóm nghiên cứu của Viện Dược liệu (Bộ Y tế) gồm PGS.TS Nguyễn Văn Tập và ThS. Ngô Đức Phương đã ghi nhận được 359 loài cây thuốc mọc tự nhiên, thuộc 290 chi và 126 họ thực vật bậc cao có mạch. Trong đó, phát hiện 20 loài thuộc Danh lục Đỏ cây thuốc Việt Nam tại Khu BTTN, như Ba gạch vòng hải nam (Rauvolfia verticilata), Cỏ nhung (Anoectochilus roxburghii), Đảng sâm (Codonopsis javanica), Hoàng tinh cách (Disporopsis longifolia)…

Khu BTTN Hang Kia – Pà Cò cũng là nơi sinh sống của nhiều loài cây đẹp, có tiềm năng cao trong việc sử dụng làm giống cây cảnh. Nổi bật là sự phong phú các loài phong lan, địa lan. Theo thống kê của TS.Nguyễn Tiến Hiệp (Trung tâm Bảo tồn Thực vật), hệ lan ở Hang Kia – Pà Cò có tới 70 loài lan khác nhau, với nhiều loài quí và đẹp như Lan hài xanh (Paphiopedilum malipoense), Ngọc vạn hoa vàng (Dendrobium chrysotaxum), Kim điệp tua (Dendrobium fimbriatum), Lan kiếm (Cymbidium), các loài Lan Kim tuyến (Anoectochilus). Ngoài ra, theo ông Nguyễn Đức Tố Lưu (Trung tâm Con người và Thiên nhiên), ở khu BTTN Hang Kia – Pà Cò còn có những loài cây cảnh nhiều tiềm năng như Cọ núi (Trachycarpus geminisectus), Thiên tuế (Cycas collina), Đỗ quyên hoa vàng (Rhododendron emarginatum), Thạch bế hồng (Calcareoboeae coccinea)…

Kim tuyến đá vôi (Anoectochilus calcareus). Loài cây thuốc quí hiếm. Mức độ đe dọa: EN Nguy cấp (Sách đỏ VN. 2007).

Về hệ động vật, tuy chỉ khảo sát trong thời gian ngắn từ ngày 13 đến 21/7/2010 nhưng nhóm của nhà nghiên cứu Lưu Tường Bách và Lê Khắc Quyết (Tổ chức Bảo tồn Quốc tế) cũng ghi nhận được sự có mặt của 14 loài thú thuộc 10 họ, 5 bộ (họ Culi, Vượn, Dơi muỗi, Chồn, Hươu nai, Sóc, Chuột, Nhím), chưa kể đến một số loài chim, bò sát và các loài lưỡng cư khác.

Nghiên cứu cụ thể về các loài chim ở Khu BTTN Hang Kia – Pà Cò, TS. Lê Đình Thủy (Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật) và TS. Nguyễn Lân Hùng Sơn, Phó Trưởng Khoa Sinh học (Đại học Sư phạm Hà Nội) cũng đã xác định được 146 loài, thuộc 46 họ và 15 bộ, trong đó có 8 loài chim quí hiếm có giá trị bảo tồn nguồn gen, bao gồm: Diều hoa Miến Điện (Spilornis cheela), Gà lôi trắng (Lophura nycthemera), Sẻ đồng hung (Emberiza rutila), Chích chòe lửa (Copsychus malabaricus), Rẽ giun lớn (Gallinago nemoricola).

Trung tâm Con người và Thiên nhiên xin giới thiệu hai báo cáo điều tra khu hệ động vật và thực vật của Khu BTTN Hang Kia – Pà Cò do các nhà khoa học Việt Nam thực hiện:

• Phùng Văn Phê, Nguyễn Văn Lý (2009). Điều tra đánh giá sơ bộ hệ thực vật của Khu bảo tồn thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hoà Bình. Dự án Thí điểm tiếp cận thị trường tổng hợp nhằm hỗ trợ công tác bảo tồn thiên nhiên: Nâng cao đời sống cộng đồng vùng đệm để giảm thiểu tác động lên tài nguyên tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình. Trung tâm Con người và Thiên nhiên, Hà Nội, Việt Nam.
  
• Lê Khắc Quyết và Lưu Tường Bách (2009). Kết quả điều tra động vật hoang dã ở Khu bảo tồn thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hoà Bình. Dự án Thí điểm tiếp cận thị trường tổng hợp nhằm hỗ trợ công tác bảo tồn thiên nhiên: Nâng cao đời sống cộng đồng vùng đệm để giảm thiểu tác động lên tài nguyên tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình. Trung tâm Con người và Thiên nhiên, Hà Nội, Việt Nam.
  

Các báo cáo này được thực hiện trong khuôn khổ Dự án Thí điểm tiếp cận thị trường tổng hợp nhằm hỗ trợ công tác bảo tồn thiên nhiên: Nâng cao đời sống cộng đồng vùng đệm để giảm thiểu tác động lên tài nguyên tại Khu bảo tồn thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình, do Trung tâm Con người và Thiên nhiên thực hiện. Dự án này được tài trợ bởi Quỹ Blue Moon.