Trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ hai của Ủy hội sông Mê Kông (MRC), Liên minh Cứu sông Mê Kông (Save the Mekong Coaltion) đã gửi thư bày tỏ mối quan ngại về tình trạng hiện tại của dòng Mê Kông dưới tác động của các dự án thủy điện đang và đã được lên kế hoạch xây dựng, cũng như về sự thất bại của hợp tác khu vực trong quá trình ra quyết định đối với vấn đề phát triển thủy điện trên dòng chính Mê Kông.
Theo Liên minh Cứu sông Mê Kông tình trạng xây dựng đập thủy điện ở lưu vực sông Mê Kông hiện nay sẽ làm suy yếu các cam kết và tinh thần của Hiệp định Mê Kông 1995, đặc biệt là các Nguyên tắc Hợp tác mà các bên đã thống nhất “nhằm bảo vệ môi trường, nguồn tài nguyên thiên nhiên, nguồn lợi thủy sản… và cân bằng sinh thái của lưu vực sông Mê Kông”.
11 con đập dự kiến xây dựng trên dòng chính hạ lưu sông Mê Kông có nguy cơ phá hủy môi trường đa dạng sinh học và hiệu suất kinh tế của dòng sông. Theo Báo cáo Lưu vực Mê Kông năm 2010 của MRC thì các đập trên dòng chính của con sông là “mối đe dọa lớn nhất đối với các vùng đất ngập nước, nguồn lợi thủy sản và sinh kế địa phương hạ lưu Mê Kông”.
Các đập thủy điện này sẽ làm suy giảm nghiêm trọng sự phong phú, tính đa dạng và mức hiệu suất của nguồn tài nguyên cá trên sông Mê Kông; chặn đứng các tuyến đường di cư quan trọng của cá, gây thiệt hại đáng kể nguồn thủy sản. Nếu tất cả 11 con đập được xây dựng, tổn thất tài nguyên cá ước tính lên tới 550.000 – 880.000 tấn, tương đương 26 – 42% sản lượng hiện tại. Các chuyên gia thủy sản đã khẳng định rằng hiện chưa có công nghệ nào giúp giảm thiểu tác động của những con đập này đối với nghề cá. Tổn thất này do vậy sẽ đe dọa an ninh lương thực và sinh kế của người dân trên lưu vực.
Những xáo trộn về thủy văn và sinh thái do xây dựng các đập trên dòng chính sông Mê Kông sẽ tạo ra những biến đổi không thể phục hồi đối với hệ sinh thái phức tạp của dòng sông, gây ra những tổn thất vĩnh viễn đối với đa dạng sinh học, đồng thời chặn dòng phù sa mầu mỡ tới vùng đồng bằng.
Bên cạnh đó, các đập trên dòng chính sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cộng đồng sống ven sông, tác động đến lối sống, văn hóa, tinh thần cộng đồng và an ninh lương thực của khoảng 40 triệu người dân vùng hạ lưu vực Mê Kông. Hơn 106.000 người chịu tác động trực tiếp sẽ buộc phải di cư và có thể rơi vào tình cảnh đói nghèo.
Liên minh Cứu sông Mê Kông kêu gọi các nhà lãnh đạo hủy bỏ tất cả các dự án đập trên dòng chính sông Mê Kông, bao gồm việc dừng ngay lập tức xây dựng các đập Xayaburi và Don Sahong, cũng như các dự án mang lại tác động nghiêm trọng trên dòng nhánh như thủy điện Hạ Sesan 2.
Liên minh kiến nghị lãnh đạo các quốc gia thành viên MRC thông qua Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ hai này thảo luận về cơ chế pháp lý nhằm tăng cường hợp tác khu vực, bao gồm việc đánh giá môi trường xuyên biên giới và đối thoại công khai, đặc biệt là lắng nghe tiếng nói của người dân sống dọc lưu vực Mê Kông – những người đã chịu tác động của các dự án thủy điện – về các lựa chọn nhằm chia sẻ tốt hơn những tổn thất và lợi ích của việc phát triển tài nguyên thiên nhiên sông Mê Kông.
Đọc toàn văn bức thư tại đây: Tiếng Việt, Tiếng Anh, Tiếng Khmer, Tiếng Lào, Tiếng Thái
