Dự thảo Luật thuế môi trường do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo đang thu hút sự quan tâm của nhiều cá nhân và tổ chức. Với trách nhiệm và sự quan tâm về luật pháp bảo vệ môi trường Việt Nam, ngày 27/4/2010, Trung tâm Con người và Thiên nhiên đã phối hợp với Mạng lưới Môi trường Việt Nam (Vietnam Environmental Network – VEN), là diễn đàn tự nguyện của các chuyên gia môi trường Việt Nam, tổ chức buổi toạ đàm nhằm thảo luận và góp ý cho dự thảo Luật thuế môi trường này.
Qua việc công khai lấy ý kiến đóng góp rộng rãi cho dự thảo Luật Thuế môi trường, hy vọng Chính phủ và Quốc hội sẽ có thêm nhiều cơ sở để cân nhắc khi thảo luận và quyết định việc thông qua dự thảo.
Phát triển công nghiệp khó tránh khỏi tác động tiêu cực lên môi trường. Ảnh: PanNature.
Về bản chất, thuế môi trường được xem là một công cụ kinh tế trong quản lý môi trường, thực hiện theo nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền, và được áp dụng với hai mục tiêu chính: (1) tạo nguồn thu, tăng ngân sách quốc gia; và (2) thay đổi hành vi của con người theo hướng có lợi cho môi trường. Tùy theo hoàn cảnh và yêu cầu cụ thể của mỗi quốc gia mà công cụ này được thiết kế để nhấn mạnh vào mục tiêu thứ nhất hoặc thứ hai.
Theo nội dung của dự thảo Luật thuế môi trường cũng như các mục tiêu của dự thảo luật được trình bày trong bản thuyết minh chi tiết, dường như mục tiêu thay đổi hành vi có lợi cho môi trường được nhất mạnh hơn. Tuy nhiên, với cách tính thuế dựa trên việc xác định số lượng hàng hóa (xem Chương 2 của dự thảo Luật thuế môi trường) thì có thể thấy rằng mục tiêu tăng ngân sách có thể đảm bảo nhưng mục tiêu bảo vệ môi trường (BVMT) thì cần phải xem xét lại. Phương thức tính thuế áp dụng cho sản phẩm hiện tại không thể khuyến khích được người sản xuất và tiêu dùng hướng tới sử dụng và ứng dụng các công nghệ sạch hơn cho quá trình sản xuất.
Về khía cạnh tăng nguồn thu cho sự nghiệp bảo vệ môi trường, bản thuyết minh chi tiết về dự án Luật thuế môi trường ghi rõ khoản thu từ phí BVMT hiện nay không đáng kể (trang 1). Bản thuyết minh dẫn chứng Chính phủ báo cáo tổng số thu các loại phí môi trường (kể cả xăng dầu) năm 2008 là 10.224 tỷ đồng, và hàng năm Nhà nước dành 1% tổng chi ngân sách nhà nước để chi sự nghiệp BVMT. Tuy nhiên, trên thực tế, nguồn thu từ môi trường hiện nay nhiều hơn so với nguồn chi cho sự nghiệp môi trường trên cả nước. Trong khi đó cách hiểu về thế nào là chi cho sự nghiệp BVMT còn rất khác nhau con số báo cáo về 1% chưa chắc chắn phản ánh đúng thực tế. Nhiều địa phương có phản ánh rằng kinh phí như vậy còn quá ít ỏi. Hơn nữa theo chủ trương của Chính phủ, số chi này phải tăng dần theo điều kiện phát triển kinh tế xã hội. Vì vậy chú trọng tăng nguồn thu cho sự nghiệp BVMT mà không đưa ra giải pháp cụ thể để tăng ngân sách cho BVMT là chưa đầy đủ.
Thay mặt các chuyên gia và thành viên Mạng lưới Môi trường Việt Nam, Trung tâm Con người và Thiên nhiên đã gửi bản góp ý này cho Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội, cũng như chia sẻ với các cá nhân, tổ chức có cùng mối quan tâm.
