Dự thảo Quyết định về việc thực hiện thí điểm cơ chế chia sẻ trách nhiệm và các nguồn lợi trong quản lý, bảo vệ và phát triển Rừng đặc dụng (RĐD) đang được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – đơn vị chủ trì soạn thảo – tổ chức lấy ý kiến trước khi trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Theo đề nghị của Ban soạn thảo, Trung tâm Con người và Thiên nhiên đã gửi một số ý kiến phân tích và đóng góp vào Dự thảo Quyết định về việc thực hiện thí điểm cơ chế chia sẻ trách nhiệm và các nguồn lợi trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng trên cơ sở những kinh nghiệm và bài học tích lũy được từ các dự án, nghiên cứu của tổ chức.
Thí điểm Cơ chế chia sẻ trách nhiệm và các nguồn lợi trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng được đề xuất nhằm “tìm ra một giải pháp có hiệu quả cho việc quản lý, bảo tồn rừng đặc dụng thông qua việc hình thành cơ chia sẻ lợi ích, theo đó mở rộng khả năng tiếp cận tài nguyên rừng cho cá nhân, cộng đồng trong Rừng đặc dụng và vùng đệm mà sinh kế phụ thuộc vào tài nguyên rừng, nâng cao động lực và trách nhiệm của họ trong việc bảo tồn và phát triển Rừng đặc dụng, từng bước thực hiện xã hội hóa hoạt động quản lý và bảo vệ rừng và đa dạng sinh học”.
Nếu không có chính sách hợp lý để cộng đồng tham gia quản lý, bảo vệ rừng đặc dụng thì những khẩu hiệu tuyên truyền khó có thể mang lại tác dụng như mong muốn. Ảnh: PanNature.
Cơ chế này được đề xuất thực hiện thí điểm tại 5 khu rừng đặc dụng bao gồm: VQG Bạch Mã (Thừa Thiên Huế – Quảng Nam), VQG Núi Chúa (Ninh Thuận), VQG Lò Gò Xa Mát (Tây Ninh), Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Mù Căng Chải (Yên Bái) và Khu BTTN Xuân Liên (Thanh Hóa)
PanNature đề xuất việc chia sẻ lợi ích chỉ nên áp dụng đối với các tài nguyên dưới dạng phi hiện vật như: các dịch vụ môi trường, chứng chỉ các-bon và du lịch sinh thái, để giảm những rủi ro không đáng có của việc khai khác do không thể kiểm soát được.
Tuy nhiên, về lâu dài, để giải quyết được những sức ép lên tài nguyên RĐD do sinh kế của cộng đồng địa phương, Nhà nước có thể phải tính đến phương án dành ngân sách công để đầu tư kinh phí, biến việc “quản lý, bảo vệ rừng” trở thành một nghề có thu nhập trong xã hội, đảm bảo sinh kế cho người dân giữ rừng, thay vì chỉ áp dụng các cơ chế hỗ trợ và giao khoán bảo vệ như hiện nay.
Tài liệu dưới đây bao gồm các phân tích, nhận xét, góp ý chi tiết của Trung tâm cho bản dự thảo Quyết định:
